- ARABULUCULUK NEDİR?
Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun 2. Maddesinde arabuluculuğun tanımı şu şekilde yapılmıştır; Sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması hâlinde çözüm önerisi de getirebilen, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyarî olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemidir.
Alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından birisi olan arabuluculukta amaç taraflar arasındaki problemlerin mahkeme dışı yollarla ve her iki tarafın çıkarına uygun şekilde çözümlenmesidir. Taraflar, çözüm yollarını kendileri bulmaktadırlar, arabulucunun görevi iletişimin sağlıklı yürümesini sağlamaktır.
2- ARABULUCULUĞA BAŞVURMAK ZORUNLU MUDUR?
Arabuluculuk ilk olarak isteğe bağlı bir uygulama olarak ortaya çıkmıştır. Kişiler isterlerse arabulucuya başvurmakta ve çözüm yolları aramaktaydılar. Ancak ülkemizdeki davaların yoğunluğundan dolayı bir takım dava türlerinde zorunlu hale getirilmiştir. Bunun anlamı dava açmadan önce arabulucuya başvurmanın ön koşul sayılmasıdır. Arabuluculukta anlaşma sağlanamaması halinde düzenlenen anlaşmama tutanağı ile ancak dava açılabilmektedir. Bu tutanak bulunmadan açılan davalar usul eksikliğinden dolayı reddedilmektedir.
3- HANGİ DAVALARDA ARABULUCULUĞA BAŞVURMAK ZORUNLUDUR?
Şu anki hukuki düzenlemeye göre İş Hukuku, Ticaret Hukuku ve Tüketici Hukukundan kaynaklanan davalarda arabuluculuğa gitmek zorunludur. Ancak burada da her türlü davada uygulanmamaktadır. Tek tek inceleyecek olursak;
- İş Hukukundan kaynaklanan davalar: İşçi – işveren ilişkisinden kaynaklanan alacak davalarında yani, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai alacağı, yıllık izin, ulusal ve genel bayram çalışması, ücret alacağı, hafta tatili alacağı, AGİ alacağı, kötüniyet tazminatı gibi alacak davaları ile işe iade istemli davalarda mecburidir.
Hizmet tespiti ve iş kazasından kaynaklı tazminat davalarında ise arabulucuya başvuru şartı bulunmamaktadır.
- Ticaret Hukukundan kaynaklanan davalar: Türk Ticaret Kanununun 4 üncü maddesinde ve diğer kanunlarda belirtilen ticari davalardan, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri.
- Tüketici Hukukundan kaynaklanan davalar: Tüketici Kanunu 73/A gereğince, Tüketici mahkemesinde görülen uyuşmazlıklarda dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulması dava şartıdır. Ancak şu davalar istisna tutulmuştur;
-Tüketici hakem heyetinin görevi kapsamında olan uyuşmazlıklar
– Tüketici hakem heyeti kararlarına yapılan itirazlar
– 73 üncü maddenin altıncı fıkrasında belirtilen davalar (tüketici örgütleri, ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile Bakanlık; haksız ticari uygulamalar ve ticari reklamlara ilişkin hükümler dışında, genel olarak tüketicileri ilgilendiren ve bu Kanuna aykırı bir durumun doğma tehlikesi olan hâllerde bunun önlenmesine veya durdurulmasına ilişkin ihtiyati tedbir kararı alınması veya hukuka aykırı durumun tespiti, önlenmesi veya durdurulması konulu davalar)
– 74 üncü maddede belirtilen davalar (Üretimin veya satışın durdurulması ve malın toplatılması)
– Tüketici işlemi mahiyetinde olan ve taşınmazın aynından doğan uyuşmazlıklar
4) ZORUNLU HALLER DIŞINDA TARAFLARIN İSTEĞİ İLE ARABULUCUYA GİDİLEBİLİR Mİ?
Kişilerin üzerinde serbestçe karar verebileceği her türlü konuda arabuluculuğa gidilebilir. Aile Hukuku’ndan kaynaklı mal paylaşımı, nafaka, tazminat, velayet konularında, miras paylaşımında, kira uyuşmazlıklarında, maddi manevi tazminat davalarında da uyuşmazlıklar arabuluculuk yolu ile çözümlenebilir.
Aile içi şiddet konulu uyuşmazlıklar arabuluculuğa elverişli değildir.
5) İHTİYARİ ARABULUCULUK NEDİR?
Tarafların bir zorunluluk olmadığı halde aralarındaki meselenin çözümü için arabuluculuk yolunu tercih etmeleridir. Dava açılmadan önce arabuluculuğa gidilebileceği gibi dava açıldıktan sonra da kesinleşene kadar her aşamada ihtiyari arabuluculuğa başvurulabilir.
Bir önceki maddede bahsettiğimiz konularda ihtiyari arabuluculuğa başvurulabilir. Taraflar birlikte başvuru yapabileceği gibi bir taraf da başvuruda bulunup karşı tarafa teklif götürebilir. Otuz gün içerisinde teklife olumlu cevap verilmemesi durumunda teklif reddedilmiş sayılır.
5) ARABULUCUNUN DÜZENLEDİĞİ EVRAK RESMİ EVRAK MIDIR?
Hukukumuza göre resmi makamlarca tanınır bir arabuluculuk anlaşması yapabilmeniz için Arabuluculuk Sicil’ine kayıtlı bir arabulucu ile süreci yürütmeniz gerekmektedir. Başvurunuzu adliyelerdeki arabuluculuk bürolarından yapabileceğiniz gibi sicile kayıtlı herhangi bir arabulucuya da başvurabilirsiniz. Her iki halde de Adalet Bakanlığı üzerinden dosya açılmakta ve sonuç tutanağı yine Bakanlığa gönderilmektedir.
Sözleşmenize ilam niteliği kazandırmak isterseniz ise Sulh Hukuk Mahkemesi’nden icra edilebilirlik şerhi almanız gerekmektedir.
6) ARABULUCULUK İLE UZLAŞMA SAĞLANMIŞ KONULARDA SONRADAN MAHKEME YOLUNA BAŞVURULABİLİR Mİ?
Arabuluculuk anlaşması ile çözüme kavuşan uyuşmazlıkta üzerinde anlaşılan konularda dava açılamaz.
7) ARABULUCULUK NE KADAR ZAMANDA SONUÇLANIR?
Dava şartı olarak başvurulan arabuluculuklarda yargılamanın seriliği açısından süre sınırı getirilmiştir. İşçi – İşveren uyuşmazlıkları ile tüketici uyuşmazlıklarında 3 hafta, zorunlu hallerde 1 hafta daha eklenerek toplam 4 haftada, ticari uyuşmazlıklarda ise 6 hafta, zorunlu hallerde 2 hafta daha eklenerek toplam 8 haftadır.
İhtiyari arabuluculuğu ise ayrı tutmamız gerekmektedir. Dava öncesi başvurularda süre sınırlaması bulunmamaktadır (işe iade davalarındaki süreler hariç), dava aşamasında başvurulmuş ise hakim 3 ay süre vermektedir, tarafların talebi halinde 2. kez 3 ay daha süre vermekte ve bu uyuşmazlığın bu sürede sonuçlanması gerekmektedir.
8) İŞÇİ YA DA İŞVEREN HANGİ KONULARDA ARABULUCULUĞA BAŞVURABİLİR?
Taraflar üzerinde serbestçe karar verebileceği, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai alacağı, hafta tatili alacağı, ulusal genel bayram tatili alacağı, AGİ alacağı, kötüniyet tazminatı, maddi manevi tazminatı hususlarını çözüme kavuşturabilirler.
Ancak iş kazası ve hizmet tespiti davaları arabuluculuğa konu edilmemektedir.
9) KİRACI VE MÜLK SAHİBİ ARALARINDAKİ ANLAŞMAZLIKTA ARABULUCULUĞA BAŞVURABİLİR Mİ?
Kira bedelinin belirlenmesi, taşınmaza yapılacak masrafların tespiti ya da tahliye hususlarını taraflar kendi aralarında belirleyebilirler. Bu nedenle kira hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklar arabuluculuğa uygundur.
10) VERASET VE MİRAS KONULARINDA ARABULUCULUĞA BAŞVURULABİLİR Mİ?
Mirasın paylaşımı konuları tarafların serbest iradeleri ile üzerinde anlaşabileceği konulardan olduğundan arabuluculuğa uygundur.
11) ARABULUCULUK ÜCRETİ NASIL HESAPLANIR? HANGİ TARAF ÖDER?
Her yıl Adalet Bakanlığı tarafından arabuluculuk ücret tarifesi yayınlanmaktadır, uyuşmazlık türüne göre alınacak ücretler her yıl değişkenlik göstermek kaydıyla burada belirtilmektedir.
Yasa gereği ücret taraflarca eşit oranda ödenmektedir, ancak tarafların iradesi esas olduğundan farklı şekilde ödeme seçeneklerine de karar verilebilir.
Arabulucu aldığı ücret karşılığında makbuz kesmektedir, şirketinizde bu ödemeyi gider olarak gösterebilirsiniz.
13) ARABULUCULUKTA YETKİLİ YER VAR MIDIR?
Tıpkı davalarda olduğu gibi arabuluculukta da yetki konusu mevcuttur. Ancak taraflar yetki sözleşmesi ile diledikleri yerdeki arabulucu ile çalışabilirler. Ofisimizde arabuluculuk faaliyetleri yürütülmektedir. Kurucu ortağımız Av. Nesrin Avcı Dönmez 2017 yılında sertifikasını almış olup dava şartı ve ihtiyari arabuluculuk müzakerelerini başarılı bir şekilde yürütmektedir. Tekirdağ arabuluculuk başta olmak üzere tüm Türkiye’de yüz yüze ya da online olarak müzakereler yürütülmektedir.
12) KAMUYA İLİŞKİN DAVALARDA ARABULUCULUĞA BAŞVURULABİLİR Mİ?
İdare hukukunun ve ceza hukukunun konusuna giren davalar arabuluculuğa elverişli değildir.